Góry Stołowe - kraina zrodzona z morza

• PNGS
• PRZYRODA
• TURYSTYKA
• EDUKACJA
• OCHRONA PRZYRODY
• OGŁOSZENIA
• GALERIA

• Ochrona przyrody
• Natura 2000
• Przebudowa drzewostanów
• Restytucja jodły
• Ochrona łąk
• Ochrona torfowisk
• Ochrona płazów
• Ochrona przeciwerozyjna
• Ochrona starych odmian drzew

  Ochrona przyrody w PNGS

Ochrona ekosystemów torfowiskowych

Ekosystemy torfowiskowe są bagnami typu stałego, w których następuje akumulacja substancji organicznej. Charakterystyczną cechą, w fazie ich rozwoju, jest proces torfienia, prowadzący do nagromadzania się pokładów torfu.

Do podstawowych roślin torfotwórczych należą: mchy, turzyce, wełnianki i krzewinki z rodziny wrzosowatych, a także trzcina. Rośliny te wykazują wzrost nieograniczony - ich dolne starsze partie stopniowo obumierają powiększając warstwę torfu. Proces tworzenia się pokładów torfu wymaga przewagi produkcji biomasy nad jej rozkładem. W naturze może się to odbywać tylko przy słabej aktywności mikroorganizmów, czyli w niskiej temperaturze i w warunkach ograniczonego dostępu tlenu. Dlatego też torfowiska rozwijają się w strefie klimatu chłodnego i wilgotnego.

Ponad 90% torfowisk na Ziemi znajduje się w strefie chłodnej i umiarkowanej głównie na półkuli północnej. Występują tam, gdzie woda dostarczana jest w dużych ilościach tj.: w zagłębieniach terenu gromadzących wody opadowe, w miejscach gdzie wody gruntowe wychodzą na powierzchnię, na terasach zalewowych rzek i potoków, a także w wyniku zarastania jezior. Sposób, w jaki torfowisko zaopatrywane jest w wodę, decyduje o jego typie, który przejawia się charakterystycznym składem gatunków roślin. Wyróżniane są trzy typy torfowisk:

• Torfowiska wysokie - często nazywane mszarami; rozwijają się na obszarach bezodpływowych, zasilane są przez wody opadowe, cechuje je uboga w gatunki roślinność, której charakterystycznym składnikiem są mchy torfowce, tworzące gęste darnie rosnące tu w różniących się warunkami wodnymi zespołach "kępkowych" i "dolinkowych".
• Torfowiska niskie - zasilane są przez bogate w składniki pokarmowe wody przepływowe pochodzące ze źródlisk, cieków i rzek, występują na niżu, rozwijają się na nich zbiorowiska wysokich turzyc i mchów brunatnych.
• Torfowiska przejściowe - pośrednie, co do sposobu nawodnienia i s kładu gatunkowego roślin.

Ekosystemy torfowiskowe przedstawiają olbrzymią wartość przyrodniczą naukową i gospodarczą. Charakteryzują się specyficzną roślinnością, zgrupowaną w licznych zbiorowiskach, których występowanie na terenie Polski jest już w znacznym stopniu ograniczone.

Liczne elementy tej flory to rośliny zagrożone: 24 gatunki ujęte są w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, a 66 naczyniowych roślin torfowiskowych i 22 gatunki mszaków znajdują się na Czerwonej Liście Roślin Zagrożonych w Polsce. Bardzo bogata jest fauna torfowiskowa. W przeciętnym mokradle żyje kilkaset, a czasem ponad 1000 gatunków zwierząt. Szczególnie licznie reprezentowane są muchówki i ważki, a pod względem ilościowym skoczogonki (do 10 000 o sobników na 1m2 torfowiska).Torfowiska gromadzą i zatrzymują znaczne ilości wody, (1kg słabo rozłożonej suchej masy torfu z torfowisk wysokich jest zdolny wchłonąć 8 - 25 l ! wody). Ma to duże znaczenie w hamowaniu jej odpływu ze zlewni (szczególnie w terenach górzystych) oraz w kształtowaniu lokalnego klimatu. Ekosystemy torfowiskowe mają także istotny wpływ na globalne zmiany klimatu, a szczególnie na "efekt cieplarniany". Znaczne ilości węgla i azotu zostają bowiem wyłączone z atmosfery w postaci związków organicznych budujących pokłady torfu.

Na podstawie doskonale konserwujących się w torfie ziaren pyłku i szczątków roślin można odtworzyć historię roślinności i zmiany klimatu, jakie następowały na danym obszarze. Torf ma duże znaczenie praktyczne. Stosowany jest jako materiał opałowy, nawóz organiczny i surowiec chemiczny do produkcji farb, węgla aktywnego i wosku. Mchy torfowce używane są jako ściółka w uprawie storczyków. Dawniej pokruszony torf stosowano do produkcji prochu strzelniczego. Wysuszone torfowce służyły do uszczelniania drewnianych budynków, a w czasie wojen odpowiednio oczyszczone jako zastępczy materiał opatrunkowy na rany.

Trzy wieki temu torfowiska były pospolitym elementem krajobrazu Gór Stołowych o czym świadczą znajdowane na mapach turystycznych nazwy mające w swym członie mokradło (Długie Mokradło, Krągłe Mokradło) lub łąka (Równa Łąka Kształtna Łąka, Czeska Łąka, Burzowa Łąka, Niknąca Łąka). Nazwa "Łąka" przetłumaczona z czeskiego i niemieckiego przyjęta była dla określenia obszarów w obrębie zwartych kompleksów leśnych, gdzie ze względu na podtopienie drzewa nie chciały rosnąć. Powstawaniu torfowisk sprzyjała budowa geologiczna i wynikająca z niej rzeźba terenu, dla której niezwykle charakterystyczne są rozległe płaszczyzny zrównań. Płaskie wierzchowiny górnego i środkowego stopnia zrównania "uszczelnione" zwietrzeliną drobnoziarnistych mułowców sprzyjały gromadzeniu się wód opadowych w zagłębieniach terenu i rozwojowi roślinności torfowiskowej. Torfowiska zajmowały spore przestrzenie płaszczyzny szczytowej masywu Skalniaka i Narożnika - w rejonie Skał Puchacza, a także na obniżeniu pomiędzy Karłowem i Batorowem. Niestety w wyniku działalności człowieka torfowiska sudeckie uległy zniszczeniu lub degradacji na skutek melioracji i osuszenia, a następnie wprowadzenia na nich sztucznych świerczyn. Miało to miejsce głównie w XIX i na początku XX w., gdy były przeszkodą w prowadzeniu gospodarki leśnej, a nie zdawano sobie sprawy z wartości przyrodniczej tych ekosystemów.

Torfowiska Gór Stołowych powstawały głównie w zagłębieniach terenu, zasilanych wodami odpadowymi i dlatego reprezentowały głównie typ torfowiska wysokiego. Swój wysokotorfowiskowy charakter zachowało - Wielkie Torfowisko Batorowskie chronione jako rezerwat przyrody od 1938 r., (dziś obszar ochrony ścisłej w Parku Narodowym), choć i ono w wyniku przeprowadzonych zabiegów odwadniających utraciło cały szereg interesujących gatunków roślin. Obok pospolitych roślin torfowiskowych, jak wełnianka pochwowata, wełnianka wąskolistna, czy żurawina błotna, rosną tu niektóre rzadsze gatunki: bagno zwyczajne, turzyca nitkowata, turzyca skąpokwiatowa (z listy roślin zagrożonych w Polsce) i modrzewnica północna. Najbardziej zagrożonym gatunkiem spośród roślin naczyniowych na tym torfowisku jest obecnie sosna błotna - gatunek z Polskiej Czerwonej Księgi Roślin.

Park Narodowy Gór Stołowych dzięki dotacji z fundacji "Ekofundusz" prowadzi restytucję tego rzadkiego drzewa. Również przy jego wsparciu wykonano w roku 2002 zabiegi zmierzające do ratowania torfowiska Niknąca Łąka i udostępnienia go do celów turystyczno-dydaktycznych. W roku 2005 przy dofinansowaniu "Ekofunduszu", mając na uwadze zwiększenie retencji wody w masywie Skalniaka oraz odtworzenie cennego siedliska podjęto próbę restytucji torfowiska. Wykonano szereg zastawek drewnianych na rowach melioracyjnych dla zapewnienia lepszego uwodnienia oraz zabezpieczenia przed zasypywaniem mokradła piaskiem transportowanym przez wody z rejonu, gdzie biegnąca w pobliżu leśna droga osiąga najwyższe wyniesienie. W tym też miejscu przeprowadzono prace budowlane w celu przywrócenia naturalnej granicy zlewni spływającego na południowy-zachód potoku Czermnica i płynącej na północ do Czech Trnklawy.

Copyright by Park Narodowy Gór Stołowych