Jodła pospolita jest środkowoeuropejskim drzewiastym gatunkiem górskim. W Sudetach jako składnik drzewostanów zaistniała po ostatnim zlodowaceniu, około 5000 lat temu. Jeszcze przed 200 laty była gatunkiem w Górach Stołowych pospolitym, zajmowała istotne miejsce w strukturze gatunkowej drzewostanów. Obecnie jest gatunkiem bardzo rzadkim.
Góry Stołowe podobnie jak całe Sudety zostały dosyć wcześnie skolonizowane i zaludnione a w późniejszych wiekach nawet przeludnione. Wiązało się to z dużym zapotrzebowaniem na drewno: opał, materiał do budowy domów, a jednocześnie wylesieniami obszarów przeznaczanych pod osadnictwo. Proces ten nasilił się mocno w XVII i XVIII wieku zarówno u podnóża jak i w samych górach, obok rozrastających się istniejących średniowiecznych wsi i miasteczek np.: Duszniki Zdr., Pasterka, powstawały ciągle nowe, chociażby: Studena Woda w roku 1784, Karłów w roku 1730, Batorów w roku 1770 (gdzie powstaje huta szkła).
W wieku XVIII w Górach Stołowych, tak jak w całej Środkowej Europie, gospodarka leśna została oparta na podstawach ekonomicznych, związanych z rentą gruntową, zrębowym sposobem wycinania lasu. Ze względu na duże wymagania klimatyczne i siedliskowe młodych jodełek, mniej cenne drewno od drewna świerkowego, a przede wszystkim zrębowy sposób zagospodarowania lasu, jodła stała się gatunkiem niepopularnym. Do odnowień zaczęto używać głównie świerka, wykazuje on bowiem szybki przyrost drewna i dostarcza surowca dobrej jakości.
Przytoczone fakty spowodowały lawinowy spadek udziału jodły w drzewostanach Gór Stołowych. Potwierdzają to badania pyłków drzew w profilach Wielkiego Torfowiska Batorowskiego gdzie gwałtowny spadek udziału pyłku jodły daje się zauważyć od około 200-300 lat.
Współcześnie do procesów ograniczających występowanie jodły, dołączyły jeszcze zanieczyszczenie środowiska, zmiana warunków siedliskowych, spowodowana zwłaszcza przesuszeniem gór (w wyniku nadmiernej eksploatacji źródeł poprzez urządzenia wodociągowe). W ostatnich latach do eliminacji jodły przyczyniły się ponadto jelenie i sarny, których populacja znacznie przekracza stan naturalny. W aktualnej strukturze gatunkowej ekosystemów leśnych Parku, przeważa świerk który zajmuje 83% powierzchni leśnej. Udział jodły ograniczony jest do zaledwie 0.2% powierzchni. W związku z tym zostały opracowane przez pracowników i zaakceptowane przez Radę Naukową Parku podstawowe założenia restytucji (od łacińskiego słowa - restitutio ; oznacza "przywrócenie dawnego stanu") tego gatunku na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych.
Przyjęto, że w Parku Narodowym musi to być jodła lokalna, pochodząca z Gór Stołowych. Program restytucji poprzedziła szczegółowa inwentaryzacja zasobów (zainwentaryzowano 5843 dojrzałych egzemplarzy - mogących nakładać szyszki). Zaobserwowane w wyniku inwentaryzacji obradzanie i stwierdzone występowanie młodego pokolenia świadczą, że pomimo niskiej zdrowotności, jodła w Górach Stołowych odnawia się dynamicznie i ma szansę restytucji. Jednak aby zwiększyć jej udział w ekosystemach leśnych do wielkości pożądanej, należy zastosować równolegle dwa kierunki działań:
Pierwszy to maksymalne wykorzystanie istniejących zasobów przyrodniczych tego gatunku w Górach Stołowych, osiągane poprzez:
Drugi to sztuczne wprowadzanie jodły do ekosystemu przy wykorzystaniu istniejącej bazy nasiennej. Prace te składają się z kilku etapów i tak mogą Państwo w czasie pobytu w parku zobaczyć:
Park Narodowy Gór Stołowych
ul. Słoneczna 31
57-350 Kudowa Zdrój
tel. +48 74/ 8661-436, +48 74/ 8662-097
fax. +48 74/ 8654-918
pngs@pngs.com.pl
Copyright by Park Narodowy Gór Stołowych